Historia Parafii i Kościoła

MARYJNY GAJ

Gaj to malownicza wieś leżąca na południe od Krakowa, tuż przed Mogilanami, przy trasie Kraków – Zakopane. To tutaj, pośród zielonych pagórków, przed wiekami objawiła się Matka Boża. Na pamiątkę tego wydarzenia w 1277 r. został sprowadzony cudowny obraz Matki Bożej Gajowskiej, znajdujący się dzisiaj w głównym ołtarzu kościoła  parafialnego w Gaju. Obraz ten otwiera najpiękniejszą kartę dziejów Gaja i całego regionu, przyciągając do siebie wielu pielgrzymów.

HISTORIA KOŚCIOŁA

W czasach średniowiecznych Gaj należał do oo. Benedyktynów z pobliskiego Tyńca, którzy wystawili tu drewniany kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (później Narodzenia NMP). W 1277 r. umieścili oni w nim wizerunek Matki Boskiej na pamiątkę Jej cudownego objawienia się na dębie. Ówczesny drewniany kościół stał w dolince, na miejscu dzisiejszego stawu przy grocie.

Kościół murowany wybudowano w 1626 roku na stoku wzgórza powyżej starego kościółka. Z jego budową łączy się legenda. Otóż, jak głosi podanie, kościół miał stanąć jeszcze wyżej, w Gaiku. Ale kiedy tylko zgromadzono tam potrzebne do prac materiały, jakaś nadzwyczajna siła przenosiła je na miejsce, gdzie kościół znajduje się obecnie. Sytuacja powtórzyła się kilka razy. Z czasem okazało się, że najprawdopodobniej to właśnie tu przed wiekami objawiła się Maryja. Wskazuje na to fakt, że źródełko z uzdrawiającą wodą znajduje się właśnie w podziemiach obecnego kościoła

Niedługo po wybudowaniu murowanej świątyni ówczesny proboszcz, ks. Maciej Solecki, przeniósł cudowny obraz Matki Boskiej z drewnianego kościoła do nowego i umieścił go w wielkim ołtarzu. Nowy kościół został konsekrowany w 1636 r. przez bp. Tomasza Oborskiego. Sama budowla kościoła była skromna i prosta, wykonana z polnego kamienia, jednonawowa z węższym prezbiterium, o wymiarach 28×12 m.

W latach 1889-1901, za czasów probostwa ks. Wincentego Florczyka, wobec rosnącego kultu Maryi powiększono kościół. Podniesiono mury o 1 m, przedłużono kościół o 7 m, zbudowano nową zakrystię od strony północnej, a przede wszystkim wybudowano wysoką, pseudoromańską wieżę. Zbudowano też balkon (chór). W XX w. od południowej strony dobudowano prostokątną kruchtę, którą w 1956 r. zamieniono na kaplicę. Obecnie to właśnie w niej znajduje się zejście do krypty z cudownym źródełkiem.

ZABYTKOWE WNĘTRZE

Na tle modernistycznej polichromii z 1912 roku rysują się trzy barokowe ołtarze. Wielki ołtarz, pochodzący z roku 1712, wykonany jest z drewna,  złocony i malowany: kręcone kolumny oplecione girlandą roślinną dźwigają szczyt z obrazem Matki Boskiej Anielskiej. Po bokach znajdują się dwie bramki do wejścia za ołtarz, nad nimi widnieją  rzeźbione figury świętych apostołów Piotra i Pawła.

Główną, środkową część ołtarza zajmuje cudowny obraz Matki Bożej Gajowskiej, pochodzący z roku ok. 1500, o którym będzie obszerniej mówione dalej. Urządzenie kościoła, a zwłaszcza wielki ołtarz wskazują na niezwykłość miejsca, które świadczy o wielkim kulcie okazywanym Najświętszej Maryi Pannie: po bokach wiszą wota, ofiarowane Maryi w podziękowaniu za otrzymane łaski – niestety większość z nich nie zachowała się do naszych czasów.

Boczny ołtarz w nawie po lewej stronie, wykonany w 1718 r. przez Jana Komoniczka,  poświęcony jest Matce Bożej Różańcowej, której obraz namalował w roku 1873 Walery Eliasz z Krakowa. Po bokach widnieją dwie kręcone kolumny, na nich spoczywają posągi aniołów,  w nasadzie znajduje się obraz Zwiastowania, całość wieńczy posąg Michała Archanioła.

Ołtarz boczny z prawej strony pod wezwaniem Serca Pana Jezusa jest skromniejszy, pochodzi też z początku XVIII wieku. Jednakże wydaje się być przerobiony i nie posiada tej wartości co poprzedni.

Czwarty ołtarz, po lewej stronie nawy, pochodzi z roku 1899. Mieści w ramie wielki drewniany krucyfiks na tle panoramy Jerozolimy. W roku 1996 ołtarzowi przywrócono pierwotną kolorystykę (ciemna zieleń), pięknie harmonizującą z sąsiednim ołtarzem Matki Bożej Różańcowej. Wyzłocono znajdujące się na nim stare tabernakulum z roku 1880, „glorię” nad głową Chrystusa, koronę cierniową i przepaskę na biodrach.

Na szczególną uwagę zasługuje też barokowa ambona z postaciami czterech ewangelistów oraz piękna barokowa chrzcielnica z czarnego marmuru z pierwszej połowy XVIII wieku. W kaplicy bocznej umieszczony jest obraz Matki Bożej Królowej, który od 1845 r. zastępował oryginał w głównym ołtarzu aż do roku 1956.